2024-02-20 [09:09 AM]

هۆشیار زێباری وەزیری پێشووتری دەرەوەی عێراق، تیشکی دەخاتە سەر دۆخی هەرێمی کوردستان و عێراق و ئاڵنگارییەکانی ناوچەکە، هەروەها باسی هەڕەشەکانی سەر هەرێمی کوردستان وکاریگەری ئەجێندا دەرەکییەکان لەسەر عێراق کرد.

هۆشیار زێباری و وەزیری پێشووتری دەرەوەی عێراق، لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ رۆژنامەی "شەرقولئەوسەت" رایگەیاند، دوای رووخانی رژێمی پێشوو، سەرەڕای هەموو هەوڵەکان، عێراق بەهرەمەند نەبوو لە ئاسایش و سەقامگیری سیاسی و ئەمنی و کۆمەڵایەتی، گوتیشی: بەڕاستی نیگەرانم چونکە بەداخەوە حکومەتێکی باشمان پێکنەهێناوە، واتە حوکمڕانی باش لەم وڵاتەدا بەدەست نەهاتووە. 

سەبارەت بە دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا لەعێراق هۆشیار زێباری رایگەیاندووە، شەڕی هەژموونی نێوان زلهێزێکی ناوچەیی بە تایبەتی کۆماری ئیسلامی و ئەمەریکایە لەسەر خاکی عێراق، بەهۆی کاردانەوەکانی شەڕی غەززە و ئاڵۆزییەکانی ەۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووە، پرسی بوونی ئەمەریکاش بۆتە بیانووی کۆتایی هێنان بە ئەمەریکییەکان، لە کاتێکدا هێشتا ئاسایشی گشتی ناوچەکە پێویستی بە بوونی ئەوان هەیە نەک تەنیا ئاسایشی عێراق.

باسی لەوەشکرد، من یەکێک بووم لە دانوستانکارە سەرەکییەکانی رێککەوتنی کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا و رێککەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی، بۆیە پێشینە و تێڕوانینم هەیە بۆ ئەم بابەتە، مەسەلەکە بە سیاسی کراوە، هەرچەندە هێشتا پێویستییەکی ئەمنی عێراقی بۆیان هەیە و ژمارەیان کەمە، بەڵام بۆتە پرسێکی سیاسی.

زێباری گوتیشی: 10ـی شوبات خاڵی وەرچەرخان بوو لە خەمڵاندنی مندا، چونکە پەرلەمانی عێراق ویستی دانیشتنێک بە نیسابی تەواوەوە ئەنجام بدات بۆ پەسەندکردن یان دەرکردنی بڕیارێک بۆ دەرکردنی ئەمەریکا دەستبەجێ، بەڵام وەڵامی پێویست نەبوو، نە لە کوتلەعەرەبییە سوننەکانەوە، نە لە تەواوی کوتلە کوردیەکانەوە، تەنانەت لە زۆربەی کوتلە شیعەکانیشەوە. ئەمەش بەو مانایەیە کە لە کۆی زیاتر لە 230 نوێنەر تەنها نزیکەی 75 نوێنەر بەشدارییان کردووە، بۆیە هیچ کۆدەنگی و ڕێککەوتن و نیسابی یاسایی نەبووە و پرسەکە دواخرا.

ئەم پرسە جێبەجێکارییە نەک یاسایی، ئەمەش بەو مانایەیە کە حکومەت بڕیار دەدات بە رۆیشتن یان مانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا، چونکە پەیوەندی بە پابەندبوون و پابەندبوونە نێودەوڵەتییەکانی عێراقەوە هەیە کە پەیوەندییان بە ئابووری نیشتمانی عێراقەوە هەیە، بۆیە ناکرێ تاکلایەنە سەیری ئەم بابەتە بکرێت. زۆرێک لە وڵاتانی ناوچەکە بنکەی سەربازی بیانییان هەیە، نەک هەر ئەمەریکی، بەڵکو بەریتانیا و فەرەنسیش. بەڵام پرسەکە بە پلەی یەکەم بە سیاسی کراوە.

سەبارەت بەوەی ئایا عێراق دەتوانێت په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ ئەمەریکا بپچڕێنێت زێباری دەڵێت: زۆر قوڕسە ئەمە رووبدات چونکە پەیوەندییەکانی ئەمەریکا لەگەڵ عێراق و ناوچەکە پەیوەستە بەچەندین کێشەی نێودەوڵەتی و هەرێمی بەتایبەت لە رووی ئابوورییەوە ، بۆیە جیابوونەوە لەم پەیوەندییە قورسە و وڵاتانی ناوچەکە پێویستیان بە پشتیوانی ئەمەریکایە.

ئاماژەی بەوەشکرد، لەو رێککەوتنە چوارچێوە ستراتیژییەی کە لەگەڵیان دانوستانمان کرد، دەرفەت و بوارێکی زۆریان پێداین بۆ پاڵپشتی ئابووری و ئاسایش و تواناکانی عێراق، بەڵام بەداخەوە حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق ئەو دەرفەتەی لەبەردەستیان بوو نەیان قۆستەوە.

سەبارەت بە باڵادەستبوونی رۆڵی ئێران لە عێراق و ناوچەکە زێباری رایگەیاند، چەند ساڵێک لەمەوبەر ئێران بەرەی مقاوەمەیان راگەیاند، و بەرپرسانی ئەو وڵاتە پێیان گوتین " ئێوەی کورد و شیعەکان لە دیکتاتۆریەت رزگارتان بوو، نابێت متمانە بە لووتبەرزی جیهانی و ئەمەریکییەکان بکەن. ئێوەش دەبنە بەشێک لە بەرەی مقاوەمە بەرگری."

زێباری دەڵێت: وەڵامەکەم ئەوە بوو دەمانەوێت ئێوە بۆ بنیاتنانی وڵاتەکەمان یارمەتیمان بدەن. ئێوە دەتانەوێت ئێمە ببین بە بەرهەڵستکار لە دژی ئەوانەی ئێمەیان ئازاد کرد. ئەمە شتێکی نا لۆژیکییە و کەس ئەوە قبوڵ ناکات. 

سەبارەت بە بڕیاره‌كانی دادگای فیدراڵی ئه‌و ئه‌ندامه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی جەختیکردەوە، گەورەترین هەڕەشە بۆ سەر هەرێم بڕیارە هەڕەمەکییەکانی دادگای فیدراڵیە، بەڵام بنەمای دروستبوونی هەرێمی کوردستان و دانپێدانانی وەک قەوارەیەک، دەستوورییە، کە تایبەتمەندی بە حکومەتی فیدراڵی و ، هەرێمەکەمان بەخشیوە و دووپاتیشی ده‌كاته‌وه‌ عێراق تەنیا بە کۆدەنگی نیشتمانی و رێزگرتن لە پێکهاتەکانی دەتوانێت سەرکەوتوو بێت. 

زێباری روونیشی کردەوە، بەڕاستی هێرش لە هەموو لایەکەوە هەیە. لە رووی ئەمنییەوە دەبینین ئەوانەی بە فڕۆکەی بیفڕۆکەوان و مووشەک هەڕەشە لە ناوچەکە و بەرژەوەندییە ئابوورییەکان و پاڵاوگەکان و هاتوچۆی ئاسمانی بازرگانی و کۆمپانیا بیانییەکان دەکەن بۆ تێکدانی ئابووری ناوچەکە.

 هەروەها پرسی وەستانی هەناردەکردنی نەوت، لە وەستاندنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمەوە، عێراق حەفت ملیار دۆلاری لەدەستدا، کە بڕیار بوو بچێتە گەنجینەی دەوڵەت، کە بەشێکی پشکی هەرێم بوو.

ئاماژەی بەوەشکرد، لە هەموو ئاستەکاندا دەستوەردان دەکەن، لە پرسی هەڵبژاردن و مافە دەستوورییەکانی هەرێم و پشکی هەرێم لە بودجەی گشتی وڵات، هۆکارەکەشی ئەوەیە کە رەنگە هەرێم سەربەخۆیی هەبێت لە بڕیاردان و بەشداریکردن لە هەندێک بڕیاردا، واتە ئەگەر شتێکمان بەدڵ نەبوو، دەڵێین نەخێر و ئازایەتیمان هەیە، رەنگە ئەم رێگەیە ئەوانی دیکە رازی نەکات کە راهاتوون بە "بەڵێ گەورەم" لە هەموو شتێکدا کە پێیان دەوترێت.

وەزیری پێشووتری دەرەوەی عێراق دەڵێ: سروشتییە هەرێم کێشەی هەیە، راشکاوانە پێتان دەڵێم و لێتان ناشارمەوە، هەرێمی کوردستان هەمیشە بەهێز بووە کاتێک هێزە کوردییەکان یەکگرتوو و یەک وتار و یەک هەڵوێست بوون. گوتیشی: لە ئێستادا ئێمە یەکگرتوویی کردار و بیرکردنەوەمان لەسەر پرسە ستراتیژییەکان هەیە، بەڵام کێشەی ناوخۆیی چارەسەر نەکراویشمان هەیە.

زیباری لەسەر پرسی هەڵبژاردن گوتی، ئامانجی سەرەکی هەرێم دووبارە شەرعیەتدانە بە دامودەزگاکانی هەرێم بە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی نوێی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان، کە بڕیار بوو لە مانگی شوباتدا ئەنجام بدرێت، ئێستاش بۆ مانگی ئایار دواخراوە، ئێمە نازانین تا کەی ئەم هەڵبژاردنە لەژێر فەرمانی بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی دەمێنێتەوە بۆ تێکدانی ئەم شەرعیەتە. ئێمە کاردەکەین بۆ ئەوەی بە خێرایی ئەم هەڵبژاردنانە ئەنجام بدرێت.