 |
|
|||
نڤیسینا: پاوان تەتەر لە رێکەوتی 14ی ئەم مانگە سەروکوەزیرانی نویێ عیراق محمد شیاع سودانی سەرەدانی هەرێمی کوردستانی کرد و لەگەل زوربەیی جومگەکانی دەسهەلات و پارتە سیاسیەکانی کوردستان کوبوویەوە. سیاسەتی ناوخوویی محەمەد شیاع سودانی چون دەبێت؟ بەو پێیەی محمد شیاع ئەلسودانی تەنها چەند مانگێکە سەرۆکوەزیرانی عێراق بووە، هێشتا زووە بۆ ئەوەی حوکم لەسەر سیاسەتە ناوخۆییەکانی بدرێت. هێشتا زانیاری یان کردارێکی تەواو نییە کە هەڵسەنگاندنێک ئەنجام بدرێت. بەڵام ئەلسودانی بەڵێنی داوە بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و باشترکردنی ئاسایش و زیادکردنی هەلی کار و چارەسەرکردنی ئاستەنگە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکانی وڵات. ماوەتەوە بزانین ئایا دەتوانێت بەڵێنەکانی جێبەجێ بکات و چاکسازی بۆ باشترکردنی ژیانی خەڵکی عێراق جێبەجێ بکات. ئایا لە هەموو ململانێکانی عێراقدا سەرکەوتوو دەبێت؟ زەحمەتە بڵێین ئایا محمد شیاع ئەلسودانی سەرکەوتوو دەبێت لە چارەسەرکردنی هەموو ناکۆکییەکانی عێراق. عێراق لە مێژە لەگەڵ ململانێی سیاسی ناوخۆیی و ناسەقامگیری و توندوتیژی خەبات دەکات و بۆ چارەسەرکردنی هەموو ئەو پرسانە کات و هەوڵی دەوێت. ئەلسودانی وەک سەرۆک وەزیران بەڵێنی داوە کە بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و بەرەوپێشبردنی حکومەت و کۆمەڵگایەکی یەکگرتووتر. هه ڕوه ها ڕایگه یاندووه، ده یه وێت دیالۆگ و ئاشتەوایی له نێوان گرووپه جیاجیاکان بەڕەو پتەو بەن و پەیوەندییەکانی عێراق له گه ڵ وڵاتانی دیکه پتەوتر بکات. هێشتا زووە بڵێین ئایا ئەلسودانی سەرکەوتوو دەبێت لە چارەسەرکردنی هەموو ململانێکانی عێراق، بەڵام گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە پێویستی بە هەوڵ و هاوکارییەکی بەرفراوان دەبێت لەلایەن هەموو لایەنەکانی وڵاتەوە، هەروەها پاڵپشتی نێودەوڵەتیش دەبێت. چۆن دژی هەرێم و حوکمڕانیەکەی لە حکومەتی هەرێمدا دەبێت؟ تا ئێستا ڕوون نییە محمد شیاع ئەلسودانی چۆن دژی کورد و حوکمڕانیەکەی دەبێت لە هەرێمی کوردستان بەو پێیەی تەنها چەند مانگێکە سەرۆک وەزیران بووە و هیچ لێدوانێکی دیاریکراوی نەداوە یان، هەر ڕێوشوێنێکی تایبەت بە کورد یان حکومەتی هەرێم جێبەجێ کرد. لەماوەی ڕابردوودا پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی ناوەندی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان بەهۆی کێشە سنوریەکان و ئابوورییەکانەوە، بەتایبەتی سەبارەت بە پرسە نەوتیەکان کە سیاسەتی عێراق سیاسەتی خوفەرزکردن بووە، ئەگەری ئەوە هەیە ئەلسودانی بەدوای هاوکاری لەگەڵ حکومەتی هەرێمدا بگەڕێت و هەوڵی باشترکردنی پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم بدات بۆ بەرەوپێشبردنی حکومەت و کۆمەڵگایەکی یەکگرتووتر. ماوەتەوە بزانین ئایا ئەمە ڕوودەدات یان نا و پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی ناوەندی و حکومەتی هەرێم چۆن پەرەدەسەنن لەماوەی سەردەمی ئەلسودانی وەک سەرۆک وەزیران. چ ئاستەنگێکی هەیە بۆ هاوکاری لەگەڵ هەرێمی کوردستان؟ هاوکاری لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان، یەکێکە لەو ئاستەنگە گەورەکانی بەردەم محەمەد شیاع ئەلسودانی وەک سەرۆکوەزیرانی عێراق. لە ماوەی ڕابردوودا گرژی و ئاڵۆزی لەنێوان حکومەتی ناوەندی و حکومەتی هەرێم سەبارەت بە سامانی نەوت و پرسی خاک بە تایبەتی ناوچەکانی دەرەوەیی ئیدارەیی هەرێم. بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ئەم سەختییانە و باشترکردنی پەیوەندییەکان لەگەڵ حکومەتی هەرێم، ئەگەری ئەوە هەیە کە ئەلسودانی بەدوای هاوکاری لەگەڵ حکومەتی هەرێمدا بگەڕێت و هەوڵی بەرەوپێشبردنی حکومەت و کۆمەڵگەیەکی یەکگرتووتر بدات، گەرنا بە دەردی سەروکوەزیرانەکانی پێش خویی دەچێت. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە پێویستی بە هەوڵێکی بەرچاو دەبێت لەلایەن هەردوو لایەنەوە بۆ دروستکردنی متمانە و دۆزینەوەی چارەسەر بۆ ئەو تەحەددایانەی کە لە ڕابردوودا لە ڕێگەی پەیوەندییەکی باشترەوە وەستاون. هەروەها تەحەددای دیکەش هەن کە ڕەنگە کاریگەرییان هەبێت لەسەر هاوکاری نێوان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم، وەک جیاوازییە سیاسییەکان، بەرژەوەندییە ئابوورییەکان و پرسە ناوچەییەکان. بۆیە گرنگە حکومەتی ناوەندی و حکومەتی هەرێم پێکەوە کاربکەن بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ ئەو تەحەددایانە و بنیاتنانی حکومەتێکی سەقامگیرتر و یەکگرتووتر لە عێراقدا. چ دەرفەتێکی هەیە بۆ هاوکاری لەگەڵ هەرێمی کوردستان؟ محەمەد شیاع ئەلسودانی دەرفەتی کارکردنی لەگەڵ کورد لە حکومەتی هەرێم هەیە بۆ باشترکردنی پەیوەندییەکان و گەیشتن بە حکومەتێکی سەقامگیرتر و یەکگرتووتر لە عێراق. لێرەدا چەند دەرفەتێک دەخەینەڕوو کە بۆ هاریکاری نێوان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم هەن: دیالۆگ و دانوستان: بە کردنەوەی دیالۆگ و دانوستان، حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم دەتوانن پێکەوە کار بکەن بۆ دۆزینەوەی چارەسەری هاوبەش بۆ ئەو تەحەددایانەی کە لە ڕابردوودا لە ڕێگەی هاوکاری باش وەستاون. ئەمەش دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ دروستکردنی متمانە لە نێوان هەردوو لایەن و کەمکردنەوەی گرژییەکان. هاوکاری ئابووری: هاوکاری ئابووری نێوان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم دەتوانێت وەبەرهێنان بەرەوپێش ببات و هەلی کار لە سەرتاسەری عێراقدا بڕەخسێنێت. ئەمەش دەتوانێت بێکاری کەم بکاتەوە و ئابوورییەکی یەکگرتووتر و سەقامگیرتر لە عێراقدا بەرەوپێش ببات.بەلام دەبێت حکومەتی عێراق پابەند بێت لە ناردنی بەشە بوجەیی هەرێمی کوردستان و بە کردار پێشان بدات کە نیەتی پاکی هەیە نەک تەنیا بە نوسینی دەقێکی لەسەر کاغەز. هاوکاری بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر: حکومەتی هەرێم و حکومەتی ناوەند دەتوانن هاوکاری بکەن بۆ بەرەنگاربوونەوەی گروپە تیرۆریستییەکانی وەک داعش و کەمکردنەوەی هەڕەشە ئەمنییەکان لەو وڵاتە. ئەمەش دەتوانێت ئاسایش باشتر بکات و شەرعیەتی هەردوو حکومەت بەهێزتر بکات لەو ناوچانەیی هێشتا مەترسی تیروری لەسەرە.چونکە حکومەتی عێراق باش لەوە ئاگادارە کە بەبێ یارمەتی هێزی پێشمەرگە توانایی کونتروولکردنی هیچ ناوچەیەکی کوردستانی دەرەوەیی ئیدارەیی هەرێمی کوردستان نیە. پرسە سنوریەکان: بە پێکەوە کارکردن بۆ چارەسەرکردنی کێشە خاکییەکان، بەتایبەتی ئەو پرسانەی پەیوەستن بە سامانی سروشتیەکان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم دەتوانن گرژییەکانی نێوان هەردوولا کەمبکەنەوە. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە ئەم دەرفەتانە بۆ هاوکاری هەموو تەحەددیاتەکان چارەسەر ناکەن و پێویستی بە هەوڵێکی هەمەلایەنە دەبێت لە هەردوولا بۆ گەیشتن بە ئەنجامەکان. بەڵام ئەگەر حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم بتوانن پێکەوە کاربکەن و چارەسەر بۆ ئەو تەحەددایانە بدۆزنەوە کە لە ڕابردوودا لە ڕێگادا وەستاون، ئەوە ڕەنگە ببێتە هۆی دروستبوونی کەشوهەوایەکی پێکەوەکارکردن. ئەستەمە بتوانین بڵێین ئایا محەمەد شیاع ئەلسودانی سەرکەوتوو دەبێت لە کارکردن لەگەڵ کورد و جێبەجێکردنی ئەو بەڵێنانەی پێی داوە. سەرۆک وەزیرانی پێشووی عێراق بە زەحمەت لە جێبەجێکردنی چاکسازییەکان و جێبەجێکردنی ئەو بەڵێنانەی کە بە کورد و گرووپەکانی دیکەی عێراقیان داوە، بەشدارییان لە گرژی و ناسەقامگیری سیاسی وڵاتەکەدا کردووە. بو نمونە کە عەبادی بە شکەستخواردوویی گەرایەوە هەرچەندە کە خەیانەتێکی ناوخوویی کرا لە دژی هەرێم کرا. گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە ئەلسودانی تەنها چەند مانگێکە سەرۆکوەزیرانی عێراق بووە و کات و هەوڵی دەوێت تا چاکسازییەکان جێبەجێ بکات و متمانە لە نێوان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم دروست بکات. ماوەتەوە بزانین ئایا دەتوانێت ئەو بەڵێنانەی بە کورد داوە جێبەجێی بکات و کار بۆ پێشخستنی حکومەتێکی یەکگرتووتر و سەقامگیرتر لە عێراق دەکات. هەروەها گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە هاوکاری نێوان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم تەنها پشت بە ئەلسودانی نابەستێت و پێویستی بە هەوڵێکی هەمەلایەنەی هەردوولا دەبێت بۆ بەدیهێنانی ئەنجامەکان. جەنابی رێزدار مەسرور بارزانی دەستی پێکەوەکارکردنی دیاریکردیە و ئەگەر ئیرادەی سیاسی هەموو لایەنەکان و پاڵپشتی نێودەوڵەتی هەبێت، دەکرێت ببێتە هۆی پێشکەوتن لە هاوکاری نێوان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێم بو ئەوەیی ئیتر شێوازی خوسەپاندن لە عێراق بەرەو کزبوون بچێت کو خوم لەو بروایەدا نیم کە هەرگێز نەمێنێت. ئەم هەواڵە 1435جار خوێندراوەتەوە |
پێناسە | گەلەری | ئەرشیف | پەیوەندی
پێبژاردنی پۆلیسی هاتووچۆ هەولێر | دهۆک | سلێمانی
هەموو مافەکان پارێزراون بۆ ئاژانسی هەواڵی زاگرۆس
Developed By: Omed Sherzad